του Μιχ. Τρεμόπουλου
Μαζί με τους εκπροσώπους του πανεπιστημίου -και τον Δήμαρχο της πόλης- συμμετείχαμε στη σιωπηλή διαμαρτυρία κατά της καταστροφής του εβραϊκού Μνημείου στον χώρο του.
Το ίδιο το ΑΠΘ, όμως, έχει δημιουργηθεί πάνω στο εβραϊκό νεκροταφείο της πόλης, που είχε εκατοντάδες χιλιάδες τάφους, μεγάλης ιστορικής και αρχαιολογικής αξίας.
Είχαν προηγηθεί δύο γήπεδα της πόλης, του Ηρακλή το 1915 (πλατεία Χημείου) και του ΠΑΟΚ το 1928 (πίσω από το Άσυλο του Παιδιού), που είχαν γίνει πάνω σε τμήματα του εβραϊκού νεκροταφείου.
Στα 1917, ο Εμπράρ -κατόπιν υποδείξεων, λένε- είχε προτείνει στη θέση του νεκροταφείου τη δημιουργία ενός μεγάλου άλσους και την επέκταση του Πανεπιστημίου (Φιλοσοφική).
Από το 1925 αρχίζουν και εκφράζονται πια ανοιχτές διαμαρτυρίες ενάντια στην ύπαρξη του νεκροταφείου και μπαίνει το αίτημα της απαλλοτρίωσής του και της εφαρμογής του σχεδίου Εμπράρ. Κάθε μέρα, δημιουργούνται επεισόδια. Επιτύμβιες πλάκες καταστρέφονται με τσεκούρι.
Τη νύχτα της 12ης Ιανουαρίου 1930 καταστρέφονται 70 τάφοι. Και στις 18.2.1930 ο υπουργός γενικός διοικητής Μακεδονίας Σ. Γονατάς γράφει προς το Υπουργείο Εξωτερικών:
«Τα ισραηλιτικά νεκροταφεία Θεσσαλονίκης, ευρίσκονται προς το νοτιοανατολικόν μέρος της πόλεως Θεσσαλονίκης, το οποίον μετά την νέαν επέκτασιν της πόλεως δύναται να θεωρηθεί και κέντρον (…). Ως έχει διαμορφωθεί σήμερον η πόλις της Θεσσαλονίκης, η παραμονή των ισραηλιτικών νεκροταφείων εις τον χώρον τον οποίον κατέχουσιν είναι αδύνατος και κατ’ ανάγκην θα μετατοπισθώσιν αλλαχού της πόλεως, ως θα συμβεί βραδύτερον και δια το ελληνικόν νεκροταφείον, του οποίου επίσης απεφασίσθη η μεταφορά εις άλλον χώρον. Ενδείκνυται μόνον όπως δια τα καταληφθησόμενα νεκροταφεία αποζημιωθή η Ισραηλιτική Κοινότης, ήτις δεν είναι σκόπιμον να αποξενωθεί τούτων άνευ αποζημιώσεως».
Ο υπουργός του Βενιζέλου, υποστηρικτής της εθνικιστικής/φασιστικής ΕΕΕ, δηλώνει ξεκάθαρα δηλ. ότι η παραμονή των εβραϊκών νεκροταφείων είναι αδύνατη. Και ότι θα δοθεί αποζημίωση για «τα καταληφθησόμενα νεκροταφεία».
Σύντομα, στις 4.8.1930, γίνεται με Ν.Δ. μια απαλλοτρίωση του νεκροταφείου προς όφελος του Πανεπιστημίου, που θα την επικυρώσει ένα δεύτερο Ν.Δ. στις 21.3.1934. Μετά το πογκρόμ του συνοικισμού Κάμπελ, τον Ιούνιο του 1931, κάτοικοι των περιοχών γύρω από τα εβραϊκά μνήματα και «τριεψιλίτες» αρχίζουν να καταστρέφουν ταφόπλακες και να ανασκάβουν τους τάφους για να βρουν θησαυρούς. Οι «τριεψιλίτες» νιώθουν ότι, καταστρέφοντας ανενόχλητοι εκατοντάδες τάφους, υλοποιούν μια επιθυμία σημαντικού μέρους των κατοίκων.
Οι πιέσεις πάνω στο νεκροταφείο θα συνεχιστούν και επί Μεταξά. Και το 1937 θα παραχωρήθει στο Πανεπιστήμιο «εξαιρετικώς», χωρίς αποζημίωση, ένας χώρος 12,3 στρεμμάτων, για να χτιστεί η Γεωπονική Σχολή.
Η καταστροφή του εβραϊκού νεκροταφείου θα ολοκληρωθεί επί γερμανικής κατοχής, με προτροπή του Γενικού Διοικητή Μακεδονίας Βασίλειου Σιμωνίδη και με την εργασία 3.000 εργατών του Δήμου Θεσσαλονίκης. Τα στρατεύματα κατοχής -και εκείνοι που κρύβονταν από πίσω τους- θα δώσουν τη χαριστική βολή στο υπεραιωνόβιο νεκροταφείο.
Το ότι η βεβήλωση έγινε μία μέρα πριν την ημέρα μνήμης του Ολοκαυτώματος σημαίνει καθαρά πως είναι Μέρα Μνήμης για μας αλλά και για τους αντισημίτες!